Misschien zult u zeggen alweer over complexiteit? Nee, nu gaat het over gecompliceerdheid, een woord dat vaak verward wordt met complexiteit, maar dat iets anders betekent. Dat kun je zien aan de herkomst van her woord: com-plicare, waar ‘plicare’ staat voor gevouwen. We kennen dat woord in het Nederlands als plissé, bijvoorbeeld een plissé-rok, of een plissé-gordijn. Plissé is een techniek om materialen te verwerken. De naam plissé komt van het Latijnse ‘plico’ of ‘plicare’, dat ook wel ‘vouwen’ of ‘oprollen’ betekent. Compliciteit betekent dus samengevouwen en evenzo betekent expliciteren dus ontvouwen of ontrollen. Het lijkt me toepasselijk om over de verkiezingsuitslag te spreken van het ontrollen, zich ontvouwen van een verrassend scenario.
Als er aldus een gecompliceerde boodschap afgegeven wordt, is er enige inspanning nodig om deze boodschap te ontvouwen; net zoals bij een plissé-gordijn waarvan je het in de plooien verborgen patroon pas ziet als het gordijn ontvouwd wordt. Het is verleidelijk om de uitslag van de laatste verkiezingen eveneens gecompliceerd te noemen, maar dat vind ik veel te gemakkelijk. Het is eerder de aan deze verkiezingen voorafgaande tijd die te gecompliceerd (gemaakt) was en door de simpel lijkende kreten, veel meer verhulden dan verduidelijkten. En zo werd niet alleen het wantrouwen in de bestaande politieke verhoudingen vergroot, maar ook het wantrouwen in de overheid verder verdiept.
Voor veel beleidsvoornemens bedient de overheid zich van verschillende planbureaus zoals het Planbureau voor de Leefomgeving, Centraal Planbureau, Sociaal en Cultureel Planbureau en Planbureau voor de Veiligheid. De meeste van deze planbureaus bedienen zich van verschillende statistische gegevens, al naar gelang de vraag van de opdrachtgever, om tot een analyse te komen.
In een ‘ex-ante’ effecten-analyse analyseert men vóórdat een project wordt uitgevoerd (of de beleidsmaatregel wordt ingevoerd) de effecten van dat project. Zo worden bijvoorbeeld de effecten van infrastructuurprojecten die om een overheidsbijdrage vragen ‘ex-ante’ geëvalueerd op basis van een maatschappelijke kosten- en batenanalyse. De werkwijze en gebruikte methoden blijven voor burgers verborgen; evenzo gebeurt het met de ontworpen modellen waarop overheidsbeleid gebaseerd wordt.
Pas als er een (overheids)besluit vaststaat worden burgers geïnformeerd, waarbij men doet alsof er nog inspraak mogelijk is. Het is toch niet verwonderlijk dat inwoners boos worden als op een avond plannen ontvouwd worden die al in een vergevorderd stadium verkeren. Bezwaar maken heeft nauwelijks zin meer.
De kiezer is niet alleen teleurgesteld, maar ook angstig, boos, wanhopig en voelt zich gemanipuleerd, maar vooral tegen elkaar opgezet en uitgespeeld. Kortom: murw en ontredderd achtergelaten.
Misschien moeten we om deze trend te keren, kijken naar methodes die zijn ontwikkeld om pesten op scholen uit te bannen, om deze trend te keren. In Denemarken is er sprake van een zeer succesvolle aanpak van dat probleem. Daar komt ook een voedingsbodem uit naar boven die je misschien niet zou verwachten. Deense scholen bieden geen prijzen of trofeeën aan hun leerlingen die uitblinken in schoolvakken of in sport, om geen concurrentie te creëren. In plaats daarvan oefenen ze de cultuur van motivatie om te verbeteren, uitsluitend gemeten in relatie tot zichzelf.
In een samenleving, die draait om competitie en winnen, groeit ‘het-Dikke-Ik-denken’ gestaag en onvermijdelijk.
Laten we daarom blijven doorgaan in onze kleine overzichtelijke gemeenschappen zoals de straat, de buurt of het dorp. Hier kunnen we ongecompliceerd experimenteren met ‘brede welvaart’, want dat is onze cultuur in optima forma. Misschien ondersteunt de overheid ons wel. We zien wel hoe zich dat ontvouwt.
Doorpraten? Zie agenda op blz 1. aanmelden@dieverindialoog.nl
Jan H. Fondse
Geef een reactie