Voor ons, als Noord-Europeanen, lijken Spanjaarden en Portugezen sprekend op elkaar, maar o wee als je een Portugees per ongeluk voor een Spanjaard aanziet. Onlangs raakte ik, als westerling, aan de praat met een andere buitenlander, uit Leeuwarden, over de verschillen en de ongemakkelijke houding over en weer tussen Diever, Wapse en Dwingeloo. Over grote verschillen met steden als Leeuwarden of Rotterdam hoor je hier nooit wat, terwijl dat pas echte verschillen zijn. Reeds in 1929 schreef Sigmund Freud al over dit verschijnsel in een artikel met de kop het ‘narcisme van de kleine verschillen’. ‘Het is een onverwoestbare trek van de menselijke natuur om verschillen te ontdekken en te benadrukken’, zo schreef hij. Er bestaat geen ’wij’ zonder een ‘zij’. Desnoods creëer je een ‘zij’. Maar eigenlijk gaan die kleine verschillen nergens over.
Andersom zien we soms geen verschillen waar ze er wel degelijk zijn. Denk maar eens aan het gemak waarmee we zorg en welzijn op één hoop vegen. Gezondheidszorg valt in het medisch, geneeskundig, domein en welzijn hoort tot het sociale domein. We zijn in onze taal slordig met het onderscheid van de begrippen omdat ze elkaar raken, overlappen en beïnvloeden. Denk maar eens aan jeugdzorg, ouderenzorg, huishoudelijke zorg (nivo 1 of 2), zorg voor eenzamen, mantelzorg, zorgplicht, nazorg, … en zo verder. Voor de bureaucratie is het simpel, zorg wordt betaald door de (zorg)verzekering en voor welzijn heeft de gemeente een budget. En alles daartussenin? Is het woord hulp plots verdwenen? Nou, ehhh, kijk, daarvoor is nu de participatiesamenleving verzonnen, dan doet iedereen toch weer lekker mee en valt er niemand meer tussen wal en schip. Klare taal toch, alle problemen opgelost….
… maar waar komt dan toch dat vage gevoel van onvrede vandaan? Dat gevoel van onbegrip en in de steek gelaten te worden, het gebied waar extremen vandaag zo makkelijk scoren. Deze vragen moeten we onszelf stellen, maar meer nog, moeten we elkaar stellen. Snelle en korte antwoorden daarbij zijn verdacht. Het voortgaande gesprek met elkaar is hierin essentieel en brengt meteen ook meer verbanden in de samenleving. Daar wordt je samen sterker van en heb je ook voor het ‘wij’ minder of geen ‘zij’ meer nodig om je tegen af te zetten.
Jan Fondse