Organiseren en organisatie zijn weliswaar twee woorden die veel op elkaar lijken, maar hebben in de praktijk van vakmensen (professionals) betrekkelijk weinig met elkaar van doen. Organiseren is ‘zodanig regelen dat verschillende onderdelen van iets een systematisch geheel vormen, goed samenwerken’ (Van Dale). Organisaties zijn echter helemaal niet gericht op samenwerken, ze zijn vooral gericht op de eigen doelstellingen en bovendien sterk zelf-referentieel: ‘We doen het goed, want we verdienen veel geld en we hebben de planning gehaald’. Denk maar eens aan de bankencrisis, de huizenmarkt of de internet-bubbel..
De werkelijkheid kan niet altijd in overeenstemming met de norm worden gebracht. Op het moment dat we ons dat realiseren proberen we ons er uit te redden met het alom gebezigde bezweringsformule ‘regels zijn regels’, dat is het adagium van het hoogland, de droge hoge gronden, waar we veilig zijn, waar geen armoede is en waar de grenzen dichtgehouden worden.
Echter, niet het plan is heilig, maar de realiteit (het laagland, het zompige slagveld) is leidend: de ruimte rond regels zit ongeveer tussen ‘regels zijn regels’ en ‘de bedoeling van de organisatie’; handel in de geest van de regel, naar het onderliggende principe en gebruik daarbij je gezond verstand. In 1983 beschreef de Amerikaan Donald Schön in het boek ‘The reflective practionar’ met een briljante metafoor deze gang van zaken, waar ook de Pruisen in 1806 al tegenaan liepen. Schön sprak over ‘droge hoge gronden’ en ‘moerassige laaglanden’.
Een enkel gebaar symboliseert de kern van hun denken: Plato wijst naar boven, Aristoteles strekt zijn arm voor hem, met zijn handpalm naar de aarde gericht. Plato symboliseert de speculatieve filosofie doordat hij naar boven wijst, naar het spirituele, het bovennatuurlijke. Aristoteles wijst juist naar de aarde, als bron voor alle wetenschappelijke kennis. Ook de boeken die ze in handen hebben verwijzen hiernaar. Plato heeft zijn Timaios in zijn hand, waarin hij zijn gedachten over de oorsprong en de schepper van de kosmos uiteenzet, terwijl Aristoteles zijn Ethica in de hand houdt, dat over het juiste gedrag van mensen gaat.
Jan Fondse