Een hutje op de hei lijkt de ultieme plaats om eens rustig na te denken. Wat doe je dan, als je gaat zitten nadenken. Je zegt zo makkelijk dat ergens je eerst goed over moet denken voordat je een beslissing neemt. Er van uitgaand dat je lang niet alles kunt weten en alle consequenties van een beslissing kunt overzien, wat zit je dan te doen als je nadenkt?
Nadenken, zonder dat het piekeren wordt, is het puzzelen, het passen en meten van denkbeelden en oplossingen tot je het gevoel hebt het onderwerp goed doordacht te hebben. Het zeker weten dat er geen betere keuze gemaakt kan worden is onbereikbaar. Maar dat je net zo lang denkbeelden hebt ingeruild voor betere tot je tevreden bent is zo’n beetje het hoogst haalbare. Hoe kom je dan aan die denkbeelden, een arsenaal waar je naar believen uit kunt putten om te komen tot het inzicht van waaruit je de juiste beslissing neemt? Sommigen maken rijtjes, een rijtje aan de pluskant en een rijtje aan de minkant. Een soort boekhouding dus. Als de pluskant wint neem je een positieve beslissing. Het gaat er dan om zoveel mogelijk argumenten te vinden, ze te wegen en een sommetje te maken. Puur rationeel dus.
In het dagelijks spraakgebruik zeg je het al: ‘Daar moet ik eens rustig over nadenken.’. Dat houdt in dat rust en nadenken bij elkaar horen. Even afstand nemen, leeg worden, en allerlei concepten in je hoofd laten ronddraaien, er een nachtje over slapen, met anderen er over praten en het idee laten rijpen. Er is door velen nagedacht over het goede, het juiste en het schone. Ethiek dus. De denkbeelden van grote denkers uit het verleden die je aanspreken kun je je eigen maken. Daar word je wijzer van. Panklare oplossingen worden daar zelden aangetroffen, hoogstens een denkrichting. Maar een beslissing onder druk, tja, is dat wel een beslissing?
Moeten kiezen uit 48 verschillende pizza’s geeft meer een ongemakkelijk gevoel, dan dat hier grote keuze-vrijheid ervaren wordt. Een keuze tussen een grote, middel of kleine pizza is veelal voldoende. Je snapt best dat in een volle pizzeria de beleefde glimlach bij de bediening na de vraag “En, heeft u al een keuze kunnen maken?”, geen getreuzel toestaat. Laat staan een rustig nadenken. Dan doe je maar wat. Dat reflexmatige handelen zie je ook terug als je onder druk gezet wordt door de bank, huisbaas, incasso-bureaus of deurwaarders. Sterker nog, door foute (emotionele) beslissingen raak je van de regen in de drup – steeds verder de prut in. Het is bekend dat nadenken voordat je een beslissing neemt steeds moeilijker wordt als je onder druk staat (gezet wordt). Dan doe je ofwel wat het minste gedoe oplevert, ga je willoos mee in alle eisen die gesteld worden, ofwel je doet helemaal niks meer. Lamgeslagen zogezegd.
Dan wordt een hutje op de hei een vluchtplek. Of zie je er tegenop om alleen langs het kanaal te lopen omdat een definitieve, finale en fatale oplossing voor alle ellende lonkt. Het nadenken, overwegen, lijkt dan een gepasseerd station. Gelukkig is het niet waar dat je als je je geld verjubeld hebt aan drank en vrouwen, of vergokt in foute investeringen, je leven voorbij is. Dan kun je een beroep doen op schuldhulpverlening. Mogelijk schuldsanering. Ook al heb je alle instanties tegen je, als je ziekte niet erkend wordt en men niet wil begrijpen waarom je niet gewoon aan het werk kunt, je kop omloopt van de zorgen voor jezelf, je partner, kinderen, ouders of buren, dan zijn er altijd mensen die willen luisteren.
Hardop proberen te denken, je gedachten stamelend uitspreken, is een manier om nadenken vorm te geven. Er zitten altijd mensen aan de telefoon, beschikbaar om te luisteren. Je kunt ze vinden als je op ‘De luisterlijn’ (voorheen ‘Sensoor’) zoekt. Een anoniem luisterend oor. Denk er maar eens over.
Jan Fondse