Is dit geen schrijffout en moet dat geen ‘foutje’ of een ‘vouwtje’ zijn? Voor wie dat denkt, is dit stukkie bedoeld. Dit schrijfsel gaat over wat je onbewuste je ingeeft, een eerste impuls, niet een keuze die je na lang wikken en wegen maakt. Als je in een glad tafellaken een vouwtje ziet is vaak je onbewuste reactie om dat glad te strijken. Daar hoef je niet over na te denken, sterker nog, je hebt amper in de gaten dat je het doet, gewoon zonder erbij te denken of over na te denken; je doet het onbewust.
Waar komt deze onbewuste drang tot gladstrijken toch vandaan? Dat gladstrijken van vouwtjes kom je overal tegen, ook, en misschien wel vooral, in de politiek. Waar complexe problemen benaderd worden door onze premier met de woorden: “dit is heel ingewikkeld, laten we het stap voor stap oplossen…”. Dat klinkt eenvoudig, maar dat is het natuurlijk niet. Juist complexe problemen moeten zo veel mogelijk integraal worden opgelost, want het is vooral de interne verbondenheid die een stapsgewijze oplossing onmogelijk maakt. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar de landbouwproblematiek of de toeslagenaffaire.
Wat is eigenlijk het complexe aan complexe problemen? Misschien wel dat we vergeten zijn wat de kern is van complexiteit. Als je kijkt naar de oorsprong, de stam van dat woord ‘plicare‘, dan vind je die in het woord ‘com-plicare’, dat ook in het Nederlands in een afgeleide vorm gebruikt wordt als plissé: denk maar aan plisségordijnen of een plissérok. Dan is de gebruikte stof zo sterk gevouwen dat je eigenlijk alleen maar de gevouwen stof ziet als geheel ziet.
Dat geldt ook voor een complex vraagstuk waar je alleen maar de complexiteit ziet en waar de problemen ‘ingevouwen’ zijn. Het tegenovergestelde van ‘com-plicare’ is ‘ex-plicare’. Dat betekent dan niet samengevouwen, maar uitgevouwen of ontvouwen. Als je een ingewikkeld plan uitlegt, dan ontvouw je dat plan. Dan wordt het al een heel stuk duidelijker want zo werkt ons brein ook. Wij houden niet van ingevouwen, verborgen, boodschappen. Onbewust willen we dat gladstrijken en dat gaat niet stap voor stap. Je kunt een gordijn niet plooi voor plooi bekijken, dan moet je het hele gordijn openschuiven, ontplooien.
Een andere neiging die we hebben is om complexe zaken, gewoon complex te laten en er met een boogje om heen te lopen. Hoewel… De politiek heeft ander gereedschap om complexe problemen aan te pakken: die benoemen een commissie of huren deskundigen in die ook weer deskundigen in mogen huren en rapporten schrijven die dan weer in commissies besproken moeten worden…. Voor je het weet ligt er weer een nieuwe wet die ook niets oplost op tafel. Dan is de complexiteit eerder toegenomen dan afgenomen.
Maar wat ik beslist niet begrijp is, dat de overheid niet méér gebruik maakt van kennis die vrij verkrijgbaar is door veel meer gewone mensen met gezond verstand te betrekken in allerlei zaken. Er loopt zoveel ongebruikt talent rond van deskundigen die gewoon in het dorp wonen. Zo sprak ik op een open dag van een plaatselijk hoveniersbedrijf iemand die na zijn pensionering graag zijn deskundigheid wilde inzetten, maar geen ingang vond bij de gemeente. Helaas, helaas…
Want, als we eens anders naar de overheid gaan kijken en het woord ‘overheid’ eens gaan vervangen door de ‘belastingbetaler’, dan komt het begrip ‘overheid’ ineens veel dichter bij !
Misschien gaan we dan al die onbenutte kennis van onze inwoners wel als verspilling zien. Het zal ook dan nog wel een poosje duren voordat het vertrouwen weer zo groot is dat we ons voor de overheid willen inzetten, maar als belasting betalers zien we wel hoe groot de voordelen hiervan zijn.
En als we het woord ‘overheid’ vervangen door ‘belasting betaler’ zijn we ook meteen van het gezeur af van degenen die zo gemakkelijk roepen: “Daar moet de overheid voor zorgen!”.
Jan H. Fondse
Geef een reactie