Over kennis

by Jan H. Fondse | 18/05/2017 20:37

Waar zit kennis? Als kennis alleen maar boekenwijsheid is, daar zeg je van dat het theorie is en dat het in de praktijk nog maar moet blijken te werken. Zit kennis dan tussen de oren, in het brein? De volgende vraag is dan voor de hand liggend, waaruit blijkt dat dan. Kan kennis in een organisatie zitten en waar dan precies?

Kennis kun je verwerven door te leren, te studeren of ervaringen opdoen. Dan heeft kennis dus te maken met verleden, eventueel het heden, maar niet met de toekomst. Als iemand kennis heeft van de toekomst noemen we dat voorkennis en dat is niet best. Helemaal niet best, want als je daarmee handelt is dat niet alleen oneerlijk maar ook strafbaar. Geheime kennis die anderen niet hebben mag je nu eenmaal niet gebruiken om daar voordeel mee te behalen en zo een oneigenlijke voorsprong op anderen te verkrijgen. Eigenlijk besodemieter je de zaak door met je ware bedoelingen anderen in het ongewisse te laten tot het te laat is om nog te reageren. Het is des te erger als er sprake is van ongelijke machtsverhoudingen zoals werkgevers en werknemers of overheid en burgers. Als er dus beslissingen genomen zijn waarbij je zegt “Als ik dat geweten had, dan had ik….”, vooral als achteraf blijkt dat al die functioneringsgesprekken of inspraakprocedures alleen maar zoethoudertjes waren, terwijl de werkelijke beslissing allang voorgekookt was.

Is dat uitgekookt? Nee, dat is onbehoorlijk en veelal strafbaar.

Een heel andere manier om kennis te verwerven is het dagelijks omgaan met dingen en mensen, uit waarneming van toevallig zich voordoende verschijnselen in natuur en maatschappij, maar vooral uit het gecontroleerde experiment. Dat experiment kan beschouwd worden als voorwaarden scheppen waardoor het beoogde verschijnsel bestudeerd kan worden. Eigenlijk dus een beschermde omgeving maken waarin versneld kennis kan worden verworven. Buiten het experiment kun je alleen maar afwachten, en hopen dat je er op tijd bij bent. Al met al een vrij technisch verhaal. Het gaat hier ook over technologie, sociale technologie, maatschappelijke technologie, informatie technologie, noem maar op. Het kenmerkende van technologie is dat je met opgedane en beschikbare kennis iets wilt realiseren, een doel wilt bereiken.

En zo komen we direct aan de volgende vraag: wat is het doel dat (zijn de doelen die) we willen bereiken. Dat is geen technische vraag meer, maar een politieke. Politiek gaat niet alleen over het stellen van doelen maar, veel belangrijker, het overzien van consequenties en vooruitkijken naar mogelijke verschillen tussen verwachtingen en uitkomsten van ingezet beleid. Dus de gevolgen van technisch handelen. Maar vooral is het de taak van politici om doelen te stellen die verwezenlijkt kunnen worden binnen de (redelijkerwijze) beschikbare handelingsmogelijkheden. En dan hebben we het nog niet eens over botsende belangen van verschillende doelstellingen.

Alsof dit alles nog niet ingewikkeld genoeg is, is er nu ook nog sprake van burgerparticipatie, de participatiesamenleving dus. Participeren wil zeggen deelnemen, betrokkenheid. Als men stelt dat door burgerparticipatie de betrokkenheid van burgers bij het bestuur vergroot wordt, is dus onzin. Je zegt hier dat het regent omdat het niet droog is en dus regent. Echte participatie ontstaat pas als beleid niet ontwikkeld wordt aan de tekentafel maar aan de koffietafel. Hiermee bedoel ik dan niet die droevige zogenaamde inspraakprocedures waar doorgaans niets met de opmerkingen van de insprekers gedaan wordt. Tevens hebben ‘de dragers van het politieke proces echt hun gezag verloren, het oude spel voldoet niet meer. Ik denk dat ons stelsel kraakt in zijn voegen. En we doen er niets aan.’ aldus Jacques Wallage, ‘op dit moment kijken veel raadsleden door allerlei bovengemeentelijke samenwerkingen tegen de achterlichtjes van de vooruitgang aan’. Er moet dus een innovatiebeleid voor het openbaar bestuur komen. De ogenschijnlijke kwetsbaarheid om te streven naar participatie, zowel in beleid als uitvoering, kan de kracht opleveren om dat innovatiebeleid te starten.

Jan Fondse

Source URL: https://www.dieverindialoog.nl/over-kennis/