by Jan H. Fondse | 05/05/2017 18:11
Als je vooruit gaat en je komt na verloop van tijd weer op het vertrekpunt uit, heb je dan vooruitgang geboekt? Tja, dat hangt er van af of je als een blind paard in een tredmolen rondsjokt of dat je onderweg open staat voor nieuwe dingen en bereid bent om daar van te leren. Als je op enig vertrekpunt een uitgangspositie inneemt die gaandeweg onhoudbaar blijkt is het natuurlijk ontzettend dom om je positie bij het ingaan van de volgende ronde niet te herzien. Als regel wordt zo’n herziening als vooruitgang gezien en dan heeft de herhaling zin gehad. Het is voor iedereen duidelijk dat eindeloos rondjes draaien rond hetzelfde thema geen zin heeft. Daar kun je net zo goed mee stoppen. Als je steeds dezelfde antwoorden krijgt, moet je toch een keer bij jezelf nagaan of de vragen wel juist zijn of aan de juiste mensen gesteld worden. De juistheid van de vraag blijkt uit de mogelijkheid een zinvol antwoord te krijgen.
Als je een boek voor de tweede keer leest of een film voor de tweede keer ziet, merk je andere dingen op dan de eerste keer. Zoveel wel misschien dat je nog een keer wilt lezen of kijken. Het boek of de film zijn intussen niet veranderd maar jij wel. Je bent ontvankelijker geworden, gevoeliger voor argumenten. Dat kun je duiden als vooruitgang. Soms noem je dat ‘bij nader inzien’. Niemand zal dat duiden als zwakte, maar als kracht. Terugkomen op een eerdere beslissing is geen draaikonterij, maar wijsheid, ingegeven door steekhoudende argumenten die je onderweg hebt opgepikt. Dat kan alleen als je de oogkleppen van vooringenomenheid af wilt doen en open vragen durft te stellen. In tegenstelling tot gesloten vragen gaan open vragen niet alleen over betekenis maar ook over rechtvaardiging. Als bijvoorbeeld iemand in een blauw uniform nogal dwingend zijn hand opsteekt kun je natuurlijk de vraag over de betekenis van dit gebaar als teken stellen. Het is dus een stopteken. Maar met een openvraag ga je er dieper op in en vraag je naar de rechtvaardiging: is deze persoon gerechtvaardigd dit stopteken te geven. Je herhaalt dus de vraag, eerst als gesloten vraag naar de betekenis en daarna als open vraag naar de rechtvaardiging.
In de muziek is de term om terug te keren naar het begin bekend als ‘Da Capo’ of D.C. vaak gevolgd door ‘Al Fine’. Dat betekent vanaf het begin tot de maat waar Fine bij staat. Dit is dus een herhaling van het beginstuk, nadat je het gehele stuk gehoord hebt. Dan hoor je het begin nog een keer, maar nu in de context van het totaal. De term van zo’n herhaling is reprise, maar dan ingekort. Recursie is een ander soort herhaling. Als je niet oppast is het eindeloos. Als iemand vraagt waar de pindakaas staat en die krijgt als antwoord naast de appelstroop. En waar staat de appelstroop: naast de pindakaas. Inderdaad je hebt antwoord op beide vragen gehad. Ze zijn ook juist, geen speld tussen te krijgen. Maar je hebt er niets aan. Vandaar dat zo’n soort redenering valt onder de drogredenen: een cirkelredenering. Het antwoord op een vraag wordt bij recursie gegeven in termen van zichzelf. Zoals geldt voor de redenering dat je geen werk krijgt zonder werkervaring en dat je geen werkervaring krijgt zonder werk. Of dat er in een 30-km zone niet door de politie gehandhaafd hoeft te worden omdat het zo ingericht is dat men niet harder mag/kan rijden, vervolgens mag de gemeente daar niet handhaven omdat dat een taak van de politie is. Zo’n soort redenering zie je bijvoorbeeld ook als de overheid een (te) krap budget ter beschikking stelt waardoor een werk niet uitgevoerd kan worden en omdat het werk niet wordt uitgevoerd het budget weer wordt ingetrokken. Lekker goedkoop dus, maar de burgers zijn de pineut.
Deze cirkel wordt doorbroken door de vraag te variëren, anders blijf je tussen het kastje en de muur pendelen, en dat is geen vooruitgang. De logische ontsnapping uit de cirkelredenering is de vraag:“Hoe nu verder?”. Dit is dus de prangende vraag die we elkaar, burgers èn overheid, moeten blijven stellen.
Want zo kom je vooruit en blijf je niet hangen in ressentiment.
Jan Fondse
Source URL: https://www.dieverindialoog.nl/over-herhaling/
Copyright ©2024 Diever in Dialoog unless otherwise noted.