by Jan H. Fondse | 13/02/2018 18:09
In het museum De Fundatie te Zwolle is nu de tentoonstelling van de Oost-Duitse schilder Neo Rauch (1960) te zien. Ingetogen, maar enthousiast legt Rauch uit waar het hem in de kern om gaat: “Herbetovering, ontdekkingsvreugde, het pure avontuur, een wereld van raadsels en dromen.” De herbetovering van de wereld; het voelt als een klinkend slot van de ontwikkelingsgang van betovering naar onttovering om daarna over te gaan tot herbetovering.
De onttovering van de wereld kan alleen bestaan als er eerst een betovering was. Velen hebben de betovering pas gezien door de onttovering. Dit werd ingeluid door het einde van de grote verhalen, de opheffing van eeuwige waarheden door de opkomst van wetenschap en techniek. Stapje voor stapje werd de wereld onttoverd. Grote namen als Thomas More (utopia), Baruch de Spinoza (ethica), Gottfried Wilhelm Leibniz (wis- en natuurkunde), Charles Darwin (oorsprong der soorten), Simone de Beauvoir (feminisme) en Hannah Arendt (banaliteit van het kwaad) tot en met Jean-François Lyotard (het postmoderne weten), hebben bijgedragen aan de onttovering van de wereld. Het werd een gebouw van wetenschap dat tot ver in de vorige eeuw beheerst werd door fysici en technici. Het gelijk van de rekenliniaal, statistiek en natuurwetten.
Hoe je daar ook over mag denken, we hebben er wel onze huidige welvaart mee verdiend en daar wordt nog steeds ongegeneerd van geprofiteerd. Maar ook is onze rijkdom over de rug van anderen binnengegraaid. En nog steeds: de feiten kloppen grotendeels, maar het verhaal deugt van geen kant. Kijk maar eens naar de slachtoffers van de incasso-industrie, de haperende overheidscomputers zodat boerderijen ‘op slot’ gaan, PGB’s die niet uitgekeerd worden en de belastingdienst die hopeloze achterstanden heeft. We staan nu op de achtste plek van de rijkste landen ter wereld. Eigenlijk is het een wonder dat pas nu de grenzen in zicht komen. Niet alleen omdat de grondstoffen opraken, maar ook omdat het verhaal niet meer klopt. Beter gezegd: niet meer gepikt wordt. We zien protesten opduiken tegen ‘Zwarte Piet’, ‘Gaswinningschade’, ‘#MeToo’ en ga zo maar door. Waar het om gaat is dat het verhaal niet meer klopt en zeker niet meer voor zoete koek geslikt wordt. De feiten, ja, die hebben we aardig in kaart. Gecheckt, dubbel gecheckt en goed onderbouwd. Maar het verhaal, dat klopt niet. Dat loste men vroeger op door het verhaal ex cathedra (het gebouw eromheen noemen we kathedraal) vast te stellen en als eeuwige en onfeilbare waarheid te verkondigen. Nu wordt het verhaal, inmiddels noemen we het een visie, in het gemeentehuis vastgesteld en als onbetwistbare waarheid verkondigd. Beleidsbeslissingen worden geënt op zo’n vastgestelde visie en gaan hun eigen onwrikbare leven leiden. Inwoners worden zo buiten spel gezet en alleen een gang naar de rechter kan nog soelaas bieden. Maar ja, die kijken ook tegen een enorme achterstand aan.
Zijn alternatieve feiten dan de oplossing? Nee, natuurlijk niet. Dat gelooft toch niemand? Neo Rauch laat in De Fundatie te Zwolle zien hoe het wel kan. Hij schildert levensechte figuren in een omgeving die te mooi is om waar te zijn. Heel precies schildert hij gezichten, uitdrukkingen en technische installaties. Prachtig. Alleen het verhaal klopt niet. Het perspectief is slechts ten dele juist en de verschillende scènes sluiten niet aan. Het valt de argeloze toeschouwer niet mee om de vinger er achter te krijgen wàt er niet klopt, want er is zo veel dat er wèl klopt. Je zou haast aan jezelf gaan twijfelen.
Maar het is de werkelijkheid niet, het is een verhaal. En dat het niet klopt is ook niet erg. Daarom noemen we het ook een visie. Van een kunstenaar of een adviesbureau, maakt het wat uit?
Vanavond de evaluatie van de Sociale Structuurvisie (dd april 2012) in het gemeentehuis. Ik ben toch zo benieuwd.
Jan Fondse
Source URL: https://www.dieverindialoog.nl/over-herbetovering/
Copyright ©2024 Diever in Dialoog unless otherwise noted.