Onder leiding van chirurg Christiaan Barnard (1922-2001) van het Groote Schuur Ziekenhuis in Kaapstad werd in 1967 door een 31-koppig team de eerste harttransplantatie uitgevoerd. Het vergde een operatie van vijf uur om het hart van de 25-jarige Denise Dervall over te brengen naar het lichaam van Louis Washkanski. Achttien uur later overleed de patiënt echter door een verzwakt immuunsysteem. Een maand later voerden Barnard en zijn team opnieuw een harttransplantatie uit: de 59-jarige hartpatiënt Philip Blaiberg kreeg het hart van een man die jong was overleden. Deze patiënt bleef nog negentien maanden in leven, maar overleed uiteindelijk toch aan de complicaties van de afstotingsreacties.
Een harttransplantatie is bijzonder ingrijpend en het ligt voor de hand dat de ontvangers zich afvragen wat voor invloed het nieuwe orgaan op hen zal hebben. (Er is melding gemaakt van een man die bang was zelfmoord te zullen plegen na gehoord te hebben dat zijn hartdonor door zelfmoord was omgekomen.) Daarbij komt de bijzondere rol die het hart speelt in de mythologie, de taal en de gedachtewereld. Het hart is de zetel van geest en gevoel, de bron van warmte en liefde, de tegenhanger van het kil-rationele brein. We hebben niet voor niets zoveel gezegden en volkswijsheden waarin het hart genoemd wordt. Iemand met een groot hart is warm, flink, gastvrij en vergevingsgezind. Een klein hartje duidt volgens het gezegde op een bangerik, een beetje laf en haatdragend.
Je hand over het hart strijken, je hart laten spreken, iemand in je hart sluiten, het zijn allemaal uitdrukkingen die we kennen. De uitdrukking met hart en ziel betekent dat het hart en de ziel niet hetzelfde zijn.
De oude Grieken wisten het al: de ziel huist niet in het hart maar wel er vlak bij, in de thymus. Metafysisch gezien werd de thymos (zwezerik) in verband gebracht met ons zelfbewustzijn en met ons zelfbesef. De thymusklier is verbonden met het hart en het hartchakra; daarom werden ziekten van de thymus geassocieerd met gebrek aan liefde en met diep verdriet. Zij brachten de thymus in verband met de waarden van waaruit ons handelen in het alledaagse vormt krijgt. Zeg maar de bezieling die mensen in al hun dieversiteit met zich meebrengen. De gevoelens vanuit de thymos zijn beslissend voor onze identiteit: hoe we met onze cultuur omgaan bepaalt welk soort mens we zijn, aldus Peter Venman in zijn boek ‘Het derde deel van de ziel: Over thymos’ (2011). Thymos wijst wie de mens is, en de woede is het resultaat van de krenking ervan. Zo bezien is dit de opstand tegen een onverschillige pragmatische bureaucratie, die veel mensen het gevoel geeft er niet (meer) bij te horen. Het is de kracht die vrijkomt in de schreeuw om erkenning, de wil om gezien, begrepen en gewaardeerd te worden. Het gevaar van deze kracht is dat ze uiteindelijk kan leiden tot verheerlijking van geweld en vijandschap.
Modern medisch inzicht leert ons dat de thymus (zwezerik) een klier in de borstkas is met een belangrijke functie. De thymus speelt een vitale rol bij de opleiding en ontwikkeling van T-lymfocyten of T-cellen, een uiterst belangrijk type witte bloedcellen. T-cellen zijn afweercellen en verdedigen het lichaam tegen mogelijk dodelijke pathogenen zoals bacteriën, virussen en schimmels.
Elke vorm van storing of ziekte gerelateerd aan de thymusklier leidt tot overgevoeligheid, auto-immuunziekte of immunodeficiëntie. Er zijn dodelijke ziekten die met disfunctie van deze klier worden geassocieerd.
Juist bij harttransplantaties kan een verstoring van het immuunsysteem tot afstoting van het hart leiden. Het is dus bij de transplantatie van een hart van eminent belang dat er goed voor de ziel gezorgd wordt. Na elke ingreep in de hartstreek is een uitgebreid revalidatie programma nodig. Want de ingreep gaat verder dan de techniek van de operatie. Er is nazorg nodig, zeg maar zielzorg.
De operatie waarbij het Hart van Diever getransplanteerd is mag geslaagd genoemd worden; maar het gevaar van afstoting is nog niet geweken. Dat valt of staat met de ervaren bezieling die bij een dorpshuis hoort.
Ik hou mijn hart vast, maar ik gun ons deze bezieling van ganser harte.
Jan Fondse
Geef een antwoord