Over geluksgevoel
by Jan H. Fondse | 14/05/2016 18:04
‘Nooit zijn we zo vrij geweest en nooit hebben we ons zo machteloos gevoeld’. Dat vind ik een prachtige uitspraak van de Poolse filosoof Leszek Kolakowski. We hebben sterk het idee vrij en autonoom te zijn. Het is een illusie. Vroeger zei men: zeur niet en zorg zelf voor je zingeving en je geluk. De één na de andere oververhitte goeroe roept hiertoe nog steeds op in goed betaalde op-pep-sessies. Tegelijkertijd beseffen we dat dat eigenlijk niet kan. Zingeving is iets wat je met anderen doet en waar je samen iets aan beleeft. Vaak kun je daar ook van genieten, daar is niets mis mee.
We beseffen te weinig dat zingeving iets is dat we samen doen, met anderen die zich autonoom inzetten voor een bepaald doel. Autonoom betekent dat je over een aantal zaken in je privéleven zelf kunt beslissen. Dat kunnen we steeds minder. Overal zijn er regeltjes voor, die uiteindelijk niet alleen ons handelen maar ook ons denken beperken. Een paar jaar terug stond op de boekenstand bij een jaarlijks congres voor werkers in de gezondheidszorg een handleiding met de titel ‘Richtlijnen om af te wijken van de richtlijnen’. Misschien dat er dan toch grenzen zijn aan de ongebreidelde drang tot over-regulering. Als protocollen belangrijker zijn dan gezond verstand, werkt dat dan denk-luiheid in de hand, of is het een verschuilen achter ‘de regels’ zodat je altijd gedekt bent en geen gezeur achteraf krijgt ? Als je zegt: “De paarse krokodil (…)” , weten de meeste mensen wel wat je bedoelt en dat je hier diep ongelukkig van wordt.
In meer algemene zin vroeg de Britse denker Betrand Russell zich ooit af hoe het toch komt dat vaak welvarende en gezonde mensen, zich zo verschrikkelijk ongelukkig voelen. Bij nadere beschouwing ontdekte hij dat er in hoofdzaak drie types van ongelukkige mensen zijn: de zondaar, de narcist en de megalomaan. De zondaar is degene die almaar denkt dat hij verkeerd leeft. Zijn beeld van hoe hij moet zijn, stemt niet overeen met hoe hij is. Dit conflict ervaart hij als falen en dat ontneemt hem elke vreugde over zijn bestaan. Bij de narcist is het omgekeerde het geval – hij is verliefd op zichzelf. Narcisme uit zich in een eindeloze behoefte aan bewondering. De megalomaan tenslotte wil niet gevierd zijn maar gevreesd. Hij kent geen schuldgevoel, hunkert niet naar bewondering, maar verlangt naar macht. Altijd maar meer macht; hij wil de ander niet overtuigen, maar wil gewoon gelijk hebben, niet krijgen.
De zondaar doet het nooit goed, de narcist krijgt nooit genoeg bewondering en de megalomaan is nooit machtig genoeg. Daarom blijft geluk voor hen onbereikbaar.
De fout van veel ongelukkige mensen is dat zij teveel met zichzelf bezig zijn. Ze zijn voortdurend op zichzelf gericht in plaats van op de ander, of groter, op de samenleving, op de wereld. Maar dan staat de volgende vraag alweer voor de deur: wanneer is dit toewijding en wanneer is dit een vlucht uit de werkelijkheid? Wat verdient onze toewijding of onze inzet? Hoe weet je dat overgave tot geluk, of het naarstig nastreven daarvan juist niet tot diep ongeluk zal leiden. Een hachelijke zaak dus. Kennelijk gaat het om de kunst van het in balans houden. De zorg voor je zelf is tevens de zorg om een ander en de zorg om een ander is ook de zorg voor je zelf.
Ergens in de hoek van bescheidenheid, betrokkenheid en het zoeken naar de balans ligt geluksgevoel. Dat is tegelijkertijd levenskunst: de ars vitae.
Jan Fondse
Source URL: https://www.dieverindialoog.nl/over-geluksgevoel/