by Jan H. Fondse | 25/01/2018 19:21
Bijna iedereen kent het spelletje dat op verjaardagfeestjes in een kring gespeeld werd waarbij de eerste een regel kreeg ingefluisterd. Het was de bedoeling dat deze regel zo nauwkeurig mogelijk aan de volgende in de kring gefluisterd door gegeven werd. Vaak was het verbijsterend dat niet alleen andere woorden gebruikt werden maar ook dat de boodschap in de verste verte niet meer op het originele bericht leek. Vaak werd met de overdracht een persoonlijke component toegevoegd, of om de boodschap ‘aannemelijker’ te maken door het ietsepietsie aan te dikken. Het stoten van een teen werd een verzwikte enkel, vervolgens werd er gips aan toegevoegd en ook een ambulance maakte indruk, maar niemand begreep hoe je daarmee uiteindelijk je rijbewijs kon kwijtraken. Met zo’n spelletje was succes verzekerd.
Zo gaat het natuurlijk ook met praatjes in het dorp. Iemand oppert een idee en daar wordt over van gedachte gewisseld om te kijken hoe zo’n idee bij een ander valt. Er wordt verder over nagedacht en het lijkt wel wat, dus vraag je het ook eens aan een ander want niemand wil overhaast te werk gaan en het is belangrijk dat je steun kunt krijgen voor je idee. Dan zegt iemand ineens: “je moet het niet verder vertellen hoor, maar heb je al van de idee gehoord?” Dan heb je de poppen aan het dansen. Want de code “niet verder vertellen” is het sleutelwoord voor het opstarten van de dorps-tam-tam. Veelal zonder kwade bedoelingen wordt zo een verhaal gelanceerd waar op de markt en in winkels druk over gespeculeerd wordt wat dit nu weer te betekenen heeft. Als het een beetje tegenzit wordt er ook een schuldige aangewezen: de Overheid of Europa.
Tegenwoordig wordt er niet meer gefluisterd want het nieuwe beppen is appen geworden. (mijn spellingschecker snapt dit niet.) Het gevaar is met de elektronische zakroeptoeters niet dat de oorspronkelijke boodschap vervormt, maar dat het commentaar op de boodschap belangrijker wordt dan de boodschap. En daar komt ook weer commentaar op. Dan gaat de dorpsroddel viral. Dat kan dan een Hoax worden die als grap gezien wordt of kan pijn gaan doen omdat mensen gekwetst worden of belangen geschaad.
Dit alles is nog te begrijpen als een uit de hand gelopen misverstand. Venijniger wordt het als valse berichten verspreid worden als in achterklap, roddels, leugens en fake news. Dat heeft het doel anderen te beschadigen en het erge is dat die anderen zich daar niet tegen kunnen weren. Want het is haast onmogelijk te bewijzen dat je iets niet gedaan hebt. Zo’n reactie wordt meestel heel vilein weggezet als “Ja, ja, dat zou ik ook zeggen als ik jou was”.
Het gaat om de intentie waarmee zo’n bericht de wereld ingestuurd wordt. Is het om grappig te doen, om stemming te maken, om anderen belachelijk te maken, om er zelf beter van te worden? Over wie zegt zo’n bericht iets, over de geadresseerde, over de zaak zelf of over de afzender (bron)? Als iedereen zich deze vraag eens zou stellen voordat een bericht verder verspreidt, wordt het niet alleen rustiger, maar ook vriendelijker. Dan krijgt propaganda (reclame) ook niet zo veel vat op je.
Vandaag de dag is propaganda (voortplanting) niet eens het grootste gevaar maar proliferatie (verspreiding). Bij propaganda moet je denken aan een steen in de vijver die kringen in het water veroorzaakt. Dat wordt zelden een tsunami. Je kan ook aan propagatie denken, als je de eerste dominosteen omtikt gaat de volgende ook en de volgende, allemaal dus, maar wel eindig. Veel gevaarlijker is proliferatie, dat is bijvoorbeeld vergelijkbaar met wortelstokken zoals brandnetels. Onzichtbaar ondergronds, uit het oog, verspreiden ze zich en steken op de vreemdste plaatsen de kop op. Uitroeien kan haast niet want als je een paar centimeter laat zitten, gaat het proces gewoon door, oneindig.
Daarom, een onwaarschijnlijk bericht altijd even checken voordat je het verder vertelt of boos wordt. Anders wordt het vergif.
Deze column blijft dus gewoon verschijnen, dubblechecked.
Jan Fondse
Source URL: https://www.dieverindialoog.nl/over-dorpsroddels/
Copyright ©2024 Diever in Dialoog unless otherwise noted.