by Jan H. Fondse | 13/10/2019 03:11
Het begon in Babylonië, een rijk in het gebied tussen de rivieren de Eufraat en de Tigris. De Babyloniërs waren goede astronomen en wiskundigen. Hun invloed is nog steeds in de praktijk van alledag zichtbaar. Neem bijvoorbeeld het klokkijken. Een erfenis van de Babyloniërs, een kunst die we tenslotte allemaal onder de knie gekregen hebben. Het is voor ons zo moeilijk omdat het geen decimalen zijn, maar zij gebruikten een 60-tallig of sexagesimaal talstelsel.
Daarvan stammen nu nog onze 60 seconden in een minuut, 60 minuten in een uur, 24 uur in een dag en 360 graden in een cirkel. Ook in onze taal is deze onderverdeling nog steeds te merken: een dozijn is 12 en een gros is 144, allemaal getallen die deelbaar zijn door 2, 3, 4, 6 of 12.
Maar er is meer, veel meer, invloed van de Perzen in Drenthe zichtbaar dan we vermoeden. Ook vandaag aan de dag nog.
De rekenkundige methoden voor optellen en aftrekken (met ‘onthouden’) en voor vermenigvuldigen en delen (staartdelen) zijn algoritmen in de oorspronkelijke betekenis van het woord. De Perzische wiskundige Muhammad ibn Musa al-Khwarizmi schreef in het jaar 830 een rekenboek dat, pas drie eeuwen later, in West-Europa enige bekendheid kreeg. Deze werkwijze werd naar de wiskundige genoemd als de methode van Khwarizni. Kortweg Al-Khwarizni. Vervolgens werd Al-Khwarizni in het Latijn vertaald tot Algorismi, waar ons woord algoritme weer van is afgeleid. Op 24 april 2018 vierde de Kharazmi-Universiteit (Kharazmi is de Iraanse spelling van al-Khwarizmi) in Teheran een groot congres over zijn naamgever.
Nu algoritmes ook de leefwereld daadwerkelijk zijn gaan beïnvloeden, wordt pas echt duidelijk in welke mate de Perzische beschaving ons raakt. Google weet al wat ik wil intypen en Amazon weet al wat ik ga bestellen. Het luisteren is afluisteren geworden en het kijken wordt meekijken.
In steden zoals Almere, Dordrecht en Zwijndrecht wijst de gemeentelijke computer op basis van Big Data straten aan, waar een hogere kans bestaat op ‘leefbaarheidsproblemen’. Voorspellend handhaven. Welke agent of controleur zou niet alvast daar willen zijn waar de kans op bijstands-fraude, hennep-aanplant of schoolverzuim het grootst is? Alles dankzij Big Data, hier vlakbij opgeslagen aan de Eemshaven.
Waar we voor moeten waken is de overgang van een technische ontwikkeling naar de vorming van een hypostase (zelfstandig wezen), een begrip uit de antieke filosofie en de religie. Dat is een kapitale denkfout. Je kunt in discussies deze overgang horen als men spreekt over algoritmes die zich met ons leven gaan bemoeien. Alsof algoritmen een soort zelfstandig wezen zijn geworden die zich met ons beloeren bezighouden en in ons leven willen ingrijpen of het zelfs bepalen.
Dat is niet waar! Een algoritme wil niets! Een algoritme is niets meer of minder dan een methode van werken. De sterke opkomst van algoritmiek komt omdat deze rekenmethode ingebakken zit in computers. Sterker nog zonder algoritmen was de computer nooit ontstaan en zonder algoritmen kan een computer niet werken. Een computerprogramma is één groot meervoudig algoritme. Zelfs een programma met kunstmatige intelligentie is een samengesteld algoritme, een rekenmethode om gigantische hoeveelheden gegevens (data) te verwerken tot informatie. Het is aan de mens om op basis van informatie te kunnen gaan handelen. Hier zijn we dus in het politieke domein terecht gekomen. Of is het religie geworden?
Is deze complexiteit beangstigend? Of kijken we er doorheen en zien we de technische mens die deze structuren ontwerpt? En kunnen we dit los zien van die andere mens die deze technieken wil inzetten om zo groot mogelijk marktaandeel te verwerven en miljarden te incasseren met nudging (onzichtbare beïnvloeding) technieken. Angst is nooit een goede raadgever. Het gaat erom deze sluipend opkomende macht te doorzien. Dan wordt je ook niet afhankelijk en kun je blijven opkomen voor alles wat van waarde is. In zo’n situatie waar je tegelijkertijd opkomt voor wat van waarde is terwijl je je afhankelijk voelt, vraagt – risicovol – vrijmoedig tegenspreken. Het is risico-vol omdat je hiermee jezelf op het spel zet, je weet ook niet of de ander dat zal accepteren. Omdat er zo veel op het spel staat is het het waard om moreel weerwerk bieden door vanuit maatschappelijke betrokkenheid tegenspel te bieden, een morele weerstand. Dat is te doen in het voortgaande gesprek, risicovol en vrijmoedig. Maar wel met respect voor de ander.
Hoogste tijd dat ethiek een hoofdvak wordt bij technische opleidingen, want ook moderne algoritmes maken is een ambacht.
Jan Fondse
Source URL: https://www.dieverindialoog.nl/over-algoritmen/
Copyright ©2024 Diever in Dialoog unless otherwise noted.